Latince ismi Morus olan dut meyvesi, kuzey yarımkürenin ılıman iklim kuşaklarında yetişir. Ülkemizde iklim ve coğrafya koşullarına uygun olan dut türleri beyaz dut, kara dut, kırmızı dut ve mor dut olmak üzere dört çeşittir. Türkiye, meyvecilik kültürü çok eskiye dayanan bir ülke olmasına rağmen, dut yetiştiriciliği ne yazık ki yeterli seviyede değildir. Dut ağaçları, meyve kalitesi bakımından üstün özelliklere sahip olmalarına rağmen, kerestesinden yararlanmak amacıyla kesilerek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Yaklaşık kırk yıl önce ülkemizde beş milyon dut ağacı ve bu ağaçlara ait 100.000 ton meyve üretilirken, günümüzde bu üretim 2,5 milyon ağaç ve 50.000 ton meyveye düşmüştür. Hangi Bölgelerimizde Dut Yetiştirilebilir? Ülkemizde dut üretiminin yoğun olduğu bölgeler Ankara, Malatya, Erzincan, Ordu, Erzurum, Kahramanmaraş ve Kayseri olarak bilinmektedir. Dut meyvesi taze olarak tüketildiği gibi, kurutularak da değerli bir besin kaynağı elde edilir. Özellikle küçük çocukların severek tükettiği kuru dut, içerdiği önemli besin öğeleri sayesinde çocuk gelişiminde önemli bir rol oynar. Dutun Kullanım Şekilleri Dut, yöreden yöreye değişkenlik gösteren çeşitli kullanım şekillerine sahiptir. Pekmez, pestil, dut ezmesi, reçel, dutlu dondurma, dut pekmezine bandırılmış ceviz, sirke ve hatta ispirto üretiminde bile kullanılmaktadır. Dut, lezzetli olduğu kadar dayanıklı bir meyve olmadığından, muhafazası ve depolanması oldukça maliyetlidir. Bu nedenle hasat dönemi kısa sürelidir. Dut çeşitleri içinde en dayanıklısı karadut olduğundan, genellikle endüstriyel üretimde karadut tercih edilir. Dut Yetiştirmek İçin Uygun Toprak ve İklim Dut, ülkemizin her yerinde yetişebilir; ancak sıcak ve ılık bölgelerde daha iri ve lezzetli olur. Dut ağacı, toprak seçici bir özellik göstermemekle birlikte, daha verimli olması için toprağı tınlı, kumlu veya karışık olabilir. Toprağın pH değeri 6-7 civarında olmalıdır. Dut fidanının dikildiği yerde toprak suyu yüzeye yakın olmamalıdır. Dut Fidanı Dikilecek Toprağın İşlenmesi Ekilecek bölgenin su kaynakları yeterli ise yarı örtülü ya da örtülü sistemler kullanılabilir. Sistemi belirlemek için iklim koşulları değerlendirilir. Soğuk bölgelerde sera imkânlarından yararlanılabilir. Bakımı kolay olan dut fidanlığı, özellikle kapalı sistemlerde yetiştiriliyorsa yabani ot ile mücadele yapılmalıdır. İlkbahar ve sonbaharda ağaç dipleri işlenmeli ve toprağın havalanması sağlanmalıdır. Böceklenmeye karşı ilaçlama yapılmalı, ancak genç bahçelerde ilaçlama yaparken uzman yardımı almak gereklidir; aksi takdirde ağaç kuruyabilir. Dut Ağacının Sulanması Dut ağaçları suyu sever; toprağın sürekli nemli olması yararlıdır. Ağaç sulandıkça meyvesi yüzde elli oranında daha lezzetli ve fazla olacaktır. Özellikle kurak bölgelerde yetiştirilen dut ağaçlarının toprak neminin korunması için tedbirler alınmalı, bu tedbirler ağaç dibine yapılacak ağaç kökünü çevreleyen havuz tekniği şeklinde olmalıdır. Dut Ağacının Gübrelenmesi İyi gelişmiş bir dut ağacı elde etmek ve ürün verimini artırmak için potaslı, fosfatlı ve azotlu kimyevi gübreler kullanılabilir. Ancak, gübre türünü belirlemek için ekim yapılacak toprağın ve dut yaprağının analizini yaptırmak gereklidir. Gübreleme işlemleri yıl içinde ilkbahar, yaz ve sonbahar olmak üzere üç seferde yapılmalıdır. Dut Ağacının Budama ve Bakımı Dikili dut fidanları meyve vermeye başladığında budama işlemine başlanır. Budama işlemleri sonbaharda yapılır. Budama sırasında sağlıklı sürgünlerin uzamasına imkân sağlanarak ağacın bodur kalmasına neden olunmamalıdır. Kırmızı ve beyaz dut uzun sürgünler verirken, karadut kısa sürgünler verir. Budama işlemi kısa ağaçları uzun, uzun ağaçları ise kısa gösterecek şekilde yapılmalıdır. Dut Hasatı Dut meyveleri olgunlaştığında, dut ağacı altına temiz bir örtü serilir. Ağaç dalları sallanarak dutların yere dökülmesi sağlanır. Ağaç dallarına sopa ile vurulmamalıdır. Özellikle karadut türünün sapları sağlam olduğundan bu şekilde hasat yapılamayabilir. Bu durumda elle hasat yapılması gerekir. Kurutmalık dutlar ise ağaç dalında kuruması beklenir ve kuruduktan sonra hasat edilir. Sonuç Dut yetiştiriciliği, uygun iklim ve toprak koşulları sağlandığında oldukça verimli olabilir. Dut meyvesinin farklı kullanım alanları ve ekonomik değeri göz önünde bulundurulduğunda, bu alanda daha fazla yatırım yapılması gerektiği açıktır. Modern yetiştiricilik teknikleri ve bilinçli tarım uygulamaları ile dut üretimi artırılabilir ve ülke ekonomisine katkı sağlanabilir. |
Mihriban
22 Temmuz 2024 PazartesiDut yetiştiriciliğinin neden yeterli seviyede olmadığını anlamakta zorlanıyorum. Ãlkemiz bu meyve için uygun iklim ve coğrafya koşullarına sahipken, neden üretim miktarı yıllar içinde bu kadar düştü? Dut ağaçlarının kerestesinden yararlanmak yerine meyve üretimine odaklanılmasını sağlamak mümkün değil mi? Ayrıca, dutun farklı kullanım şekilleri ve ekonomik değeri bu kadar fazlayken, neden daha fazla yatırım yapılmıyor?
Cevap yazAdmin
22 Temmuz 2024 PazartesiMihriban hanım, dut yetiştiriciliğinin yeterli seviyede olmamasının birkaç sebebi olabilir. Öncelikle, dut ağaçlarının bakımı ve hasadı diğer meyve ağaçlarına göre daha zor olabilir. Ayrıca, dut meyvesinin hızlı bir şekilde bozulması ve taşınmasının zor olması da üretimin sınırlı olmasına neden olabilir. Kereste kullanımı yerine meyve üretimine odaklanmak ise ekonomik ve pratik nedenlerle zor olabilir. Dut ağacı kerestesi, dayanıklılığı nedeniyle bazı sektörlerde talep görüyor olabilir. Yatırım eksikliği konusunda ise, dut meyvesinin pazarlama ve işleme süreçlerindeki zorluklar yatırımcıları caydırıyor olabilir. Ancak, dutun sağlığa faydaları ve çeşitli kullanımları göz önünde bulundurularak, gelecekte bu alana daha fazla dikkat çekilmesi ve yatırımların artırılması mümkündür.