Dut Dut, dutgiller ailesinden Morus türünü oluşturan ağaç cinslerine verilen isimdir. Ana vatanı Çin ve Uzakdoğu'dur. Orta Avrupa, Akdeniz, İran ve Anadolu'da sıcak olan ılıman iklimlerde yetişmektedir. Dut bitkileri, 15 metreye kadar uzanabilir ve hızlı bir şekilde büyürler. Gövdesi silindirik, dik ve kalın, kabuğu çatlaklı ve gri ile kahverengi renklidir. Tepe çapı 6 ila 8 metre olup, seyrek ve top görünümlüdür. Kökleri etli ve gevrek yapıda olup kırılgandır. Yaşı ilerledikçe kuvvetli yan kökler geliştirir. Yaprak ve Çiçek Yapısı Dut ağacının yaprakları saplı, iki sıra üstüne dizilmiş, tabanı yuvarlak ya da kalp biçiminde, üst yüzü koyu, alt yüzü ise daha açık yeşil renklidir. Yaprağın yapısı çoğunlukla sivri uçludur ve kenarları dişlidir. Dut yaprağı sürgünler parlak sarı renkte ve hafif tüylüdür. Sürgünler kesildiğinde süt şeklinde salgı salgılar. Çiçekler, bir evcikli olup yaprakların koltuğunda ve saplı şekiller biçiminde bulunur. Çiçekler nisan ve mayıs aylarında açar. Tozlaşma ve Meyve Oluşumu Çoğunlukla rüzgar ile tozlaşma gerçekleşir. Dutun erkek ve dişi çiçeği, dut meyvesi çiçek sapı üstünde yer alan çiçeklerin her birinden meydana gelen meyvecikler topluluğu biçimindedir. Yumurtalığı saran çanak yapraklar etlenerek dut meyvesini oluşturur. Meyveciklerin meydana gelişine, karpellerden başka çiçeğin örtü yapraklarının da etkisi bulunduğundan, dut yalancı meyveler grubunda yer alır. Çiçeklerin ve dolayısıyla meyveciklerin üstüne dizildikleri eksen, çiçek sapı ve meyve sapı olmak üzere iki bölümden meydana gelir. Meyve ve Tohum Yapısı Meyveciklerin yer aldığı bölüm çiçek sapı, diğer kısım ise meyve sapıdır. Meyve büyüdükçe çiçek sapı etli bir duruma gelirken, meyve sapını oluşturan bölüm etli yapı kazanmaz. Dut ağaçlarında monoik, dioik ve erselik çiçek türlerine rastlanabilir, ancak çoğunlukla ağaçlar monoik yani tek evciklidir. Bir başka deyişle, erkek ve dişi çiçekler ayrı yerlerde ancak aynı ağaçta bulunur. Erkek çiçekler bir süre sonra dökülür, dişi çiçeklerde ise meyve oluşur. Haziran ve temmuz aylarında meyveler büyür. Tohum toplama mevsimi temmuz ve ağustos aylarıdır. 1 kilogram tohumda yaklaşık 450.000 adet tohum bulunmaktadır. Tohumlar küçük, açık renkli ve 1 veya 2 mm boyutundadır. Dut Ağacının Ekonomiye Katkıları Dut ağacının ülkemiz ekonomisine ipek imalatından başka birçok katkısı bulunmaktadır. Bu nedenle dut ağacına yalnızca ipek böceği besin kaynağı gözüyle bakılmamalıdır. Dut yaprağı, küçük ve büyük baş hayvanların beslenmesinde taze ve kuru yem olarak da kullanılır. Dalları sırık, dallarından çıkarılan kuvvetli ve dayanıklı lifler aşı, çelik ve fidan bağlama gibi yerlerde kullanılabilir. Bunların dışında kağıt üretiminde, çuval imalatında da duttan faydalanılır. Budamaya dayanıklı ve sert olması sebebiyle oldukça kıymetlidir. Mobilya, sandık, araba tekerlekleri ve bazı müzik aletleri yapımında kullanılır. Ayrıca süs bitkisi olarak da dut bitkisi kullanılmaktadır. 100 gram taze dut meyvesinin bulundurduğu önemli besin değerleri aşağıda sıralanmıştır:
|